Sokół 1000 M 111 1936 r. Drapieżnik

Korzenie

Zawierucha po latach rozbiorów i dwu wojnach nękających Polskę nie miała dobrego wpływu na poziom życia społeczeństwa i możliwości jego rozwoju. Przemysł, nauka prawie nie istniały. Powojenne pozostałości sprzętowe wykazywały pełną różnorodność w sprzęcie, który notabene nie należał do najnowszych. Zaistniała nagląca potrzeba stworzenia własnego motocykla spełniającego najważniejsze z zadań: służby nowo rodzącemu się narodowi.

Na przełomie lat 1927/28 zaczęto przygotowania do produkcji motocykla, który miał stanowić techniczne odzwierciedlenie dobrze znanych użytkowanych dotychczas w Polskiej armii motocykli amerykańskich. Konstrukcja nadwozia bazowała na Harley-Davidsonie. Silnik był niemal kopią drugiego z potężnych amerykańskich producentów – Indiana. CWS M55 miał spełniać oczekiwania wojska. Niestety, zamiast je spełnić, całkowicie je zawiódł. Skopiowana konstrukcja nie była idealna, wykonanie nie było majstersztykiem.

Delikatne modyfikacje pierwowzoru, jakich dokonali polscy konstruktorzy, nie zacierały podobieństw, stwarzając nikłe mrzonki o indywidualności krajowej konstrukcji. Wyprodukowana do 1932 roku seria 200 pojazdów (motocykl z wózkiem) nie zyskała zaufania ani finansującego produkcję państwa, ani użytkowników. Powstało kilka wersji, niemniej żadna z nich nie zdołała odnieść sukcesu. Jedyne, co stało się zasługą M55, to poruszenie stagnacji w porozbiorowej Polsce, jak też stworzenie solidnych podwalin pod nowy motocykl. Tak mało i tak wiele zarazem…

M III czy M 111?

W 1931 roku – jeszcze podczas produkcji CWS M55 – zadecydowano o konieczności stworzenia nowego ciężkiego motocykla dla wojska. Podjęto prace mające na celu optymalizację M55, by określić jego możliwości pod względem wprowadzenia do seryjnej produkcji. Pomimo panującego kryzysu gospodarczego PZInż. (Państwowe Zakłady Inżynierii), w którego skład wchodziły Centralne Warsztaty Samochodowe (CWS), mogły pracować nieprzerwanie. Pozwalały na to dotacje państwa chcącego pozyskać pojazd przeznaczony specjalnie do celów wojskowych.

Wojskowe przeznaczenie było bezsprzecznym priorytetem, jaki przyświecał powstawaniu motocykla CWS M III nazwanego później, niemal przypadkiem, CWS M 111 Sokół 1000. Wyznacznik taki obligował jednak do kompromisów, jakich trzeba było dokonywać podczas konstruowania i produkcji. Samo założenie użycia Sokoła 1000 w szeregach armii narzucało wysoką niezawodność i doskonałe warunki jezdne. Mało tego, motocykl miał być niemal niezniszczalny, przy tym odporny na nieumiejętną obsługę i mało fachowy serwis.

Doprowadziło to do tego, iż CWS M111 stał się wyjątkowo ciężkim motocyklem, mało ekonomicznym, a przy tym nienowoczesnym. Do tego jego cena oscylowała na poziomie wartości niewielkiego samochodu, co nie poprawiało sytuacji. Dobre parametry ruchowe, funkcjonalność, łatwość obsługi na pewno były pozytywnymi cechami największego polskiego motocykla, jego nienowoczesność, wręcz prostota nie napawały jednak konstruktorów optymizmem.

W 1932 roku do prób drogowych ruszyły prototypy nowego motocykla. Ostatecznie na wiosnę 1933 roku zaprezentowano CWS M111, zwany od 1935 roku Sokołem 1000 M111. Szeroka współpraca PZInż. z dostawcami części i podzespołów, bardzo wysokie wymagania odnośnie do jakości sprawiały, że największy i pierwszy zarazem Sokół miał najmniejszą z możliwych cenę przy wysokiej jakości. Do minimum zmniejszono udział zagranicznych podzespołów, z których na początku pochodziły lampa, łańcuch napędowy i łożyska, stanowiąc jedynie 5% całości motocykla.

Narodziny

Wytwarzany na taśmie produkcyjnej Sokół 1000 przechodził wiele testów. Silniki docierano najpierw na zimno, następnie na gorąco; co dziesiąta jednostka napędowa trafiała na hamownię w celu sprawdzenia parametrów i ich ewentualnej korekcji. Pojazdy dodatkowo poddawano próbom drogowym na dystansie 25 km po czym usuwano usterki, myto, dokonywano odbioru technicznego i odstawiano do magazynu w celu sprzedaży.

Sokoły 1000 brały udział w międzynarodowych rajdach długodystansowych, odnosząc sukcesy. Usterki weryfikowano podczas produkcji.

Przez sześć lat (do ewakuacji zakładów 3 IX 1939 r.) bez większych zmian produkowano CWS M111 – polskiego Sokoła służącego głównie wojsku, policji, poczcie. Sprzęgnięty z wózkiem bocznym pracował w wojskach łącznikowych, rozpoznawczych, miał służyć jako stanowisko karabinu maszynowego itd. W ramach modyfikacji w 1938 r. powstał również model M121 z napędem na koło wózka bocznego. Pomimo doskonałych własności terenowych motocykl nie wszedł do produkcji. Nie trzeba było jednak M121, by Sokół chwalony był za swoje własności trakcyjne. W terenie wygrywał z podobnymi konstrukcjami Harleya Davidsona i Indiana.

Silniki Sokoła 1000 poza zastosowaniem motocyklowym wykorzystywane były do napędu motorowych drezyn kolejowych DKM, jak również do przednionapędowego podnośnika hydraulicznego.

Sokół Feniksem… (Feniks)

Przez lata największy z polskich motocykli obrósł w piórka, powstało wiele legend i teorii na temat tego specyficznego bądź co bądź motocykla. Doprowadziło to do tego, iż obecnie CWS M111 stał się pożądanym ale i drogim okazem kolekcjonerskim. Wydaje się, iż moda pt. „Sokół 1000” święci ostatnimi czasy triumfy, a te stosunkowo rzadkie motocykle coraz częściej i liczniej pokazują się na wszelkiego typu imprezach motocyklowych. Fakt, iż „tysiąc” był drogim motocyklem, na pewno maksymalnie zmniejszył jego szanse na złomowanie, stąd dziś realne możliwości jego odtworzenia. Teraz – jako kultowy polski zabytek – doczekał się ponownej produkcji wielu z elementów, tzw. replik. Jedno, czego jeszcze się nie podrabia i co pewnie jeszcze długo pozostanie poza możliwościami i opłacalnością ponownej produkcji, to widlasty silnik. Miejmy jednak nadzieję, iż pojazdy, które będziemy spotykać, jak najmniej będą miały wspólnego z repliką, najwięcej z oryginałem.

Prezentowany motocykl jest własnością zamiłowanego w Sokołach kolekcjonera Henryka Wyszyńskiego. Motocykl, by wyglądał tak, jak obecnie, przeszedł trzyletni staranny lifting, co pozwoliło na to, iż obecnie pan Henryk cieszy się niemal bezawaryjnym pojazdem. Chociaż pracochłonny jest to motocykl i wymaga wiele uwagi, później odwdzięcza się z nawiązką. Dobre nastawienie wydajności pompy olejowej, ostrożna jazda czynią z Sokoła wiernego towarzysza podróży. Miękkie mocowanie kosza (dwa przeguby kulowe i resor ćwierćeliptyczny) ułatwiają jazdę w terenie, szczególnie miłą w wypadku załadowanego motocykla. Gaz wyprowadzony z lewej strony nierzadko ułatwia wydostawanie się z gruntowych opresji, kiedy to idąc obok motocykla, swobodnie można pchać zaprzęg i sterować położeniem przepustnicy.

Zapamiętajcie ten pieczołowicie odrestaurowany motocykl, bo nieczęsto zdarza się oglądać tak ładny motocykl w oryginale wojskowego malowania. Jeśli dostrzeżecie na nim ślady brudu, błota, niechybnie będzie to znakiem, iż Sokół pana Henryka nie pozostaje muzealnym eksponatem, ale nieprzerwanie żyje, przemierzając polskie drogi i bezdroża. Bo uroda i wykonanie to jedno, a mechanika i ciągła żywotność to drugie – ważne, kto wie, czy nie nawet najważniejsze z wymagań, jakie stawia się zabytkowemu motocyklowi…

Dane techniczne:

CWS M 111 – Sokół 1000 M 111

Silnik

Przeniesienie napędu

Podwozie

Wymiary i masy (z wózkiem)

Dane eksploatacyjne:

Tekst i zdjęcia: Tomasz Tomaszewski (www.tomasztomaszewski-motorcycles.pl)